Phùng Ngọc Hoài

Phùng Ngọc Hùng:
chuyện làng văn
Bàn về thơ
SỰ MẤT NGỦ CỦA LỬA
của Nguyễn Quang Thiều.
DẪN CHUYỆN
Khoảng năm 92-93 một anh bạn học nói với mỗ rằng có tập thơ Sự Mất Ngủ Của Lửa của Nguyễn Quang Thiều khá hay. Sau đó anh ấy viết 1 bài công phu đề cao tập thơ đăng TẠP CHÍ VĂN HỌC uy tín...
Biết rằng anh bạn rất hứng thú nhiệt tình quảng bá cái mới và lạ trong phong trào không khí "VH cởi trói" lúc này đang ở trên đỉnh trào lưu. Mỗ đi theo hướng cổ văn, ngoại văn nên không đồng cảm lắm với anh bạn. Vậy là cây bút Nguyễn Quang Thiều gia nhập làng văn có lẽ theo ảnh hưởng cuốn hút của cao trào. Về sau mỗ nói nửa đùa nửa thật với anh bạn rằng cậu có công chế tạo một nhà thơ.
Về sau mỗ đọc tập thơ đó thì cảm thấy thất vọng. Chỉ thấy từ ngữ lởm khởm bụi bặm lập dị. Câu cú lủng củng chẳng có thi vị gì. Có vẻ Thiều làm thơ kiểu dân túy cho hợp trend thời đại "đổi mới".
Bỗng nhiên gặp cây bút phê bình Đỗ Hoàng phê bình thưởng thức tập "Sự mất ngủ của lửa" với tựa đề:
“Vô lối Nguyễn Quang Thiều". Lược ý như sau:
Khi tập “Sự mất ngủ của lửa” được Hội Nhà văn Việt Nam tặng giải thưởng, ngay năm 1993, nhà thơ Trần Mạnh Hảo đã viết “Nguyễn Quang Thiều tự "dịch thơ" mình ra tiếng Việt” và phong cho ông là nhà “Khóc học”. Tôi nghĩ anh Hảo nói rất đúng mà chưa hết. Nguyễn Quang Thiều không biết làm thi ca, nhất là thơ tiếng Việt.
Đọc thử bài
"CÂU HỎI CUỐI NGÀY"
của Nguyễn Quang Thiều:
“Tôi tựa lưng vào bức tường xám mốc
Đợi chuyến xe tan tầm
Đó là khoảng thời gian tôi đói nhất và buồn nhất trong ngày
Phía bên kia đường tôi đợi
Những chiếc lá tôi không biết tên
Phủ đầy bụi
Những chiếc lá dịu dàng rụng xuống
Cơn mưa buổi chiều vàng thẳm dâng lên
Trong cơn mơ đói và buồn
Các cô gái đẹp mặc váy cưỡi xe máy phóng qua
Như dao sắc phất vào tôi tứa máu.
Tôi nấc lên một câu hỏi như người sặc khói
Rằng nếu tôi lấy họ
Tôi sẽ ngủ với họ thế nào ?
Và chuyến xe tan tầm lại đến
Ọp ẹp và bẩn thỉu như chiếc lồng vịt khổng lồ
Tôi vội vã bước vào trong đó
Các cô gái buôn chuyến đang ngoẹo đầu ngủ
Tóc tai quần áo sặc mùi cá khô
Giấc mơ sẽ thế nào trong giấc ngủ thế kia.
Và lòng tôi nhói một câu hỏi
Rằng nếu tôi lấy họ
Tôi sẽ ngủ với họ như thế nào ?"
Quán Sứ - Hà Đông, 1991
ĐỖ HOÀNG BÌNH GIẢNG
Câu mở đầu không có gì gọi là câu thơ. Một câu nói đơn sơ như các ông, các bà quét rác ở các công ty Vệ sinh môi trường, sau ngày làm mệt nhọc vẫn thường nói. Mà nói hay hơn, thơ hơn:
“Ngày dài mưa nắng trên đường
Mong về có đọi cơm thương ở nhà”.
Tiếp theo 5 câu có tới 31 từ mà là 5 câu rất vô nghĩa, vô bổ không nói lên được điều gì:
“Phía bên kia đường tôi đợi
Những chiếc lá tôi không biết tên
Phủ đầy bụi
Những chiếc lá dịu dàng rụng xuống
Cơn mưa buổi chiều vàng thẳm dâng lên”.
Tiếp đến 6 câu sau là những câu có ý nghĩ dục tính bậy bạ, ý nghĩ khiên cưỡng mang tính kích dâm cao:
“Trong cơn mơ đói và buồn
Các cô gái đẹp mặc váy cưỡi xe máy phóng qua
Như dao sắc phất vào tôi tứa máu
Tôi nấc lên một câu hỏi như người sặc khói
Rằng nếu tôi lấy họ
Tôi sẽ ngủ với họ thế nào ?”.
Những người con gái đẹp mặc váy cưỡi xe máy phóng qua có sao đâu. Họ làm đẹp cho phố phường đường làng có cuộc đời khởi sắc mà ông bà váy cồng lộn ngược, mò cua bắt ốc không có đôi dép mo cau mà đi thì sao? Tại sao lại nói “Như dao sắc phất vào tôi tứa máu”? Người ta cưỡi xe máy, một nét đẹp của con gái Việt Nam thời đổi mới nghìn đời mới có, sao mình lại có cái nhìn thù hận như vậy?
Đúng là điên rồ!
Ca dao nói:
“Đàn ông đóng khố đuôi lươn
Đàn bà mặc áo hở lườn mới xinh!”
Bây giờ người đẹp mới mặc váy cưỡi xe máy phóng qua mà mình đã hồng hộc sôi máu lên như đỉa phải vôi? Anh lại còn “nấc“ lên như bị nghẹn. Việc chi mà anh ghen tức lồng lộn với cái đẹp như thế? Cái đẹp của thời đổi mới nước ta có gì phương hại đến thẫm mỹ, đến thuần phong mỹ tục đâu?
Người đẹp mặc thế là quá kín đáo, bây giờ họ còn mặc quần đùi lên tận bẹn cỡi xe máy nữa đấy. Chỉ những đám vua quan dâm dục vô độ mới căm thù cái đẹp:
“Tháng sáu có chiếu vua ra
Cấm quần không đáy người ta hãi hùng”
(Ca dao)
Chưa hết, anh còn viết ra cái ảo tưởng rất bậy bạ, của đám cái bang, vô lương tri:
“Rằng nếu tôi lấy họ
Tôi sẽ ngủ với họ thế nào“.
Rằng anh làm sao lấy họ được. Anh Vua chúa sao mà lấy họ dễ dàng như thế. thứ gì anh thấy người đẹp mặc váy cưỡi xe máy đi trên phố thoáng qua mà đã đòi làm tình!
Tiếp đến là đoạn kể cảnh Hà Nội thời miền Bắc hòa bình mới lập lại tả cảnh các bà, các cô buôn vịt, buôn cá khô, buôn nước mắm đi trên tàu điện:
“Và chuyến xe tan tầm lại đến
Ọp ẹp và bẩn thỉu như chiếc lồng vịt khổng lồ
Tôi vội vã bước vào trong đó
Các cô gái buôn chuyến đang ngoẹo đầu ngủ
Tóc tai quần áo sặc mùi cá khô
Giấc mơ sẽ thế nào trong giấc ngủ thế kia”.
Rồi anh lại lần nữa nổi máu Sở Khanh không phải lối:
“Và lòng tôi nhói một câu hỏi
Rằng nếu tôi lấy họ
Tôi sẽ ngủ với họ như thế nào”.
Thật là một ý nghĩ tà dâm rất bậy bạ!
Đến như Nguyễn Du chỉ mới nói, dù tên Mã Giám Sinh vô cùng mất dạy, bất lương, không còn luân thường đạo lý:
“Một cơn mưa gió nặng nề/Thương gì đến ngọc, tiếc gì đến duyên”
Đó là đã có ba trăm lạng vàng nhé. Còn anh bô xu dính tíu sao anh có ý nghĩ hoang dâm vô độ ấy.
Nguyễn Quang Thiều không biết làm thi ca, nhất là thơ tiếng Việt. Tập “Sự mất ngủ của lửa” đầy hàng chục chữ khóc, riêng bài này đã hơn bốn chữ gần khóc: tôi nấc lên, tôi sặc khói, tôi sẽ ngủ, tôi nhói lên…
Người ta chẳng hiểu cơn cớ gì anh nấc, sặc, nhói, ngủ… ?
Hội Nhà Văn Việt Việt Nam thời ấy (1993) tặng giải thưởng cho Nguyễn Quang Thiều là có tội với văn chương nước Việt!
Hà Nội 14.12.2017
ĐỖ HOÀNG
(*) Trích trong “Sự mất ngủ của lửa” – NXB Lao động 1992
(còn tiếp)
Chú thích ảnh
Bìa thơ Nguyễn Quang Thiều 1992.